Σχολικό  έτος  2005-2006

                                           Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

Κατά την παρουσίαση του προγράμματος  Π.Ε  « Εμείς , το περιβάλλον και η ενέργεια »

   Διακαής πόθος του ανθρώπου είναι να μπορέσει ,κάποια στιγμή , να ελέγξει το χρόνο , για δύο  κυρίως λόγους . Πρώτον, να μπορέσει να σταματήσει τη φθορά που υφίσταται με το πέρασμά του και δεύτερον, να επιστρέψει στο παρελθόν για να ξανασχεδιάσει το μέλλον , έχοντας υπόψη του τα αποτελέσματα των μέχρι τώρα επιλογών του , πιστεύοντας ότι θα  καταφέρει να διορθώσει τα κακώς κείμενα έχοντας ενισχυμένο το οπλοστάσιο της γνώσης , της εμπειρίας και της κρίσης.

   Ο ευσεβής αυτός πόθος παραμένει όμως πολύ μακριά από το πεδίο του εφικτού και του πραγματικού , και αυτό που μας απομένει είναι να δρέπουμε τους καρπούς των πράξεών μας συζητώντας τες μόνο και υφιστάμενοι τις συνέπειές των .

   Μικρός κι αδύναμος ο άνθρωπος σε σύγκριση με άλλα όντα που υπερτερούν σε  μυϊκή δύναμη, σε οξύτητα των αισθήσεων και γενικότερα σε εξοπλισμό που θα του επιτρέψει την επιβίωση σ΄ έναν κόσμο αφιλόξενο και σκληρό . Σκληρός λοιπόν ο αγώνας της επιβίωσης , καθημερινός και  ανηλέητος ,μέχρι που ο Προμηθέας του εγχειρίζει τη φωτιά , το κλειδί δηλαδή, που θα τον οδηγήσει στις μεγάλες αποθήκες της ενέργειας , διαταράσσοντας έτσι μια αρχέγονη ισορροπία του βιολογικού ανταγωνισμού . Ο ανθρώπινος θρίαμβος όμως κλείνει με τον Προμηθέα δεσμώτη . Μήπως  σήμερα , μετά από μερικές χιλιάδες χρόνια , η μυθολογία έχει αποκτήσει την ιστορική της διάσταση και σημασία ;

   Η αισιόδοξη απάντηση είναι όχι και προέρχεται από τα χείλη εκείνων που ευαγγελίζονται τη συνεχή επέκταση του είδους μας σε όλα τα μήκη , τα πλάτη , τα βάθη και τα ύψη του πλανήτη μας με οποιοδήποτε κόστος , και η απαισιόδοξη , ότι είμαστε ήδη δέσμιοι αυτού του συγκριτικού πλεονεκτήματος , που αποκτήσαμε πριν χιλιάδες χρόνια , το οποίο όμως δε διαχειριστήκαμε με την απαιτούμενη σύνεση και σοφία ,οδηγούμενοι σε τραγικά αδιέξοδα .

   Η  παραγωγή και η χρήση της ενέργειας λοιπόν , είναι το στοιχείο που καθορίζει τη εξελικτική μας πορεία για χιλιάδες χρόνια .Στην αρχή , πέρα απ’  αυτή που διαθέτει ο καθένας μας αποθηκευμένη στους μυς του σώματός μας ,  την αναζητήσαμε στα ξύλα , στον άνεμο , στο νερό και στη μυϊκή δύναμη των εκατομμυρίων δούλων , που σε διάφορες φάσεις της ιστορίας μας πήρε μορφή σε έργα μεγαλειώδη και θαυμαστά , που χαρακτηρίζουν τους μεγάλους πολιτισμούς της αρχαιότητας .

   Η ιδιότητα του μηχανικού παρεξηγημένη από τους φιλοσόφους ,οι οποίοι προτάσσουν τη θεωρία από την  πράξη , αν και είναι τόσο πολύ χρήσιμη και οι επινοήσεις τους που εφαρμόζονται σε μικρή κλίμακα , κυρίως για  στρατιωτικούς σκοπούς , για πολλές εκατοντάδες χρόνια παραμένει στο περιθώριο και στην αφάνεια . Η τεχνολογία παραμένει στάσιμη . Από τον 13^ο  αιώνα όμως η θεωρία οπισθοχωρεί μπροστά στην  πράξη , μέχρι που φτάνουμε στον 18^ο αιώνα , που αποτελεί σταθμό στον κύκλο εκμετάλλευσης των ενεργειακών υλών και κυρίως σ΄ αυτόν που έχει σχέση με τη μετατροπή της ενέργειας από μορφές μη αξιοποιήσιμες σε αξιοποιήσιμες και με μεγαλύτερη απόδοση .

   Επιβεβαίωση όλων αυτών αποτελεί η μηχανή του Βατ , ο οποίος την παρουσιάζει το 1765 , 1650 χρόνια περίπου αφότου ο Ήρωνας από τη  Αλεξάνδρεια είχε κατασκευάσει τον απλό στρόβιλο αντίδρασης . Απ΄ το σημείο εκείνο και μετά η εξέλιξη είναι ραγδαία και οι όποιες δυσλειτουργίες του κύκλου εκμετάλλευσης της ενέργειας παρουσιάζονται , ξεπερνιούνται σχετικά γρήγορα . Οι ογκώδεις και πολυδάπανες ατμομηχανές που λειτουργούν με κάρβουνο , αντικαθίστανται απ΄ τις μηχανές εσωτερικής καύσης και ένα νέο καύσιμο υλικό κάνει την εμφάνισή του , με σαφή τα πλεονεκτήματα της μεταφοράς , της αποθήκευσης και της απόδοσης, έναντι όλων των άλλων ενεργειακών πρώτων υλών . Η εποχή του πετρελαίου αρχίζει . Παράλληλα , η αδυναμία της ενέργειας του ατμού να χρησιμοποιηθεί εκτός του τόπου παραγωγής , ξεπερνιέται με την ανακάλυψη της ηλεκτρικής ενέργειας , η οποία έχει τη δυνατότητα να ρέει μέσα σε δίκτυα και να μεταφέρεται  εύκολα στους χώρους της κατανάλωσης. Είναι η ανακάλυψη που θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο ζωής και θα βελτιώσει κατά πολύ το  βιοτικό μας επίπεδο . Η συνάρτηση ¨ποσότητα καταναλώμενης ενέργειας¨ και ¨βιοτικό επίπεδο ¨ είναι προφανής σε  όλους μας. Το κόστος όμως θα το πληρώσουν ακριβά πρώτα οι κάτοικοι του Λονδίνου με την αιθαλομίχλη και στη συνέχεια οι κάτοικοι των άλλων μεγαλουπόλεων  και βιομηχανικών περιοχών του αναπτυγμένου κόσμου , με την κάθε είδους ατμοσφαιρική ρύπανση . Κάποια στιγμή συνειδητοποιήσαμε ότι η ρύπανση αυτή και οι επιπτώσεις της δεν περιορίζεται από γεωγραφικά και κρατικά όρια , αλλά ότι επηρεάζουν το σύνολο του πλανήτη , ακόμη και τις ακατοίκητες περιοχές του .

   Φαινόμενο του θερμοκηπίου , υπερθέρμανση της γης , κλιματικές αλλαγές , ακραία καιρικά φαινόμενα είναι οι φράσεις που ακούμε και διαβάζουμε σχεδόν καθημερινά ,αλλά, οπωσδήποτε σε περιπτώσεις όπου η φύση εκφράζεται με τρόπο που μας προκαλεί δέος , συναισθανόμενοι τότε και μόνο τότε πόσο αδύναμοι και ευάλωτοι είμαστε , σχεδόν όσο και οι πρωτόγονοι πρόγονοί μας . Η ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας μας , που δημιουργήσαμε ύστερα από τα επιτεύγματά μας στον τομέα της τεχνολογίας , πάει περίπατο . Τότε ξαναανακαλύπτουμε τη μανία της φύσης , αποδίδοντάς της μάλιστα και εκδικητικές προθέσεις . Τότε συνειδητοποιούμε ότι είμαστε τμήμα της και όχι έξω και πάνω απ΄ αυτή .Η λήθη όμως μας βοηθάει να το ξεπεράσουμε , να και κάτι θετικό που έχει το πέρασμα του χρόνου , μέχρι την επόμενη φορά . Το κακό όμως είναι ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσες θα είναι οι επόμενες φορές . Πόσες ευκαιρίες θα έχουμε στη διάθεσή μας για να κάνουμε τις σωστότερες επιλογές , που θα μας βγάλουν από τα αδιέξοδα στα οποία έχουμε περιέλθει .

   Οι άλλες παράμετροι  του ενεργειακού ζητήματος , όπως  η επάρκεια των ενεργειακών πρώτων υλών , οι τιμές των, η διαθεσιμότητά τους ,η μεταφορά τους , αρκετές φορές απείλησαν με κατάρρευση τις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες . Η επιλογή της  πυρηνικής ενέργειας και οι προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν ,ως αξιόπιστης και φθηνής λύσης ,διαψεύσθηκαν ύστερα από τα γνωστά πυρηνικά ατυχήματα .Σήμερα όμως με τη συνεχή αύξηση των αναγκών σε ενέργεια , την πολιτική αστάθεια στις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες και στις χώρες απ΄ όπου περνούν τα δίκτυα μεταφοράς , και με δεδομένη την αδυναμία μας να προκρίνουμε αξιόπιστες λύσεις , επειδή εφησυχάσαμε , αδρανήσαμε και δεν ερευνήσαμε τις δυνατότητες που μας παρέχουν για την οριστική λύση στις ενεργειακές μας ανάγκες οι ανανεώσιμες και καθαρές πηγές ενέργειας , επανερχόμαστε στη βελτιωμένη , πιο αποδοτική και πιο ασφαλή , όπως λένε , κατασκευή νέων πυρηνικών εργοστασίων .

   H γενιά μας ανδρώθηκε στην ανατολή της ευμάρειας, του καταναλωτισμού και της κατασπατάλησης των φυσικών πόρων. Τον καταναλωτισμό τον υποθάλψαμε χωρίς να έχουμε συνειδητοποιήσει τις επιπτώσεις του σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας . Έχουμε το ελαφρυντικό ότι δεν ξέραμε και ότι οδηγηθήκαμε σ΄ αυτές τις επιλογές εξαιτίας της άγνοιάς μας. Σήμερα όμως δε δικαιούμαστε την επίκληση της άγνοιας . Οφείλουμε να ξέρουμε και είναι υποχρέωσή μας να υιοθετήσουμε συμπεριφορές που θα αμβλύνουν και αν είναι δυνατόν να εξαλείψουν τους παράγοντες εκείνους που λειτουργούν επιβαρυντικά στο ήδη καταταλαιπωρημένο φυσικό περιβάλλον . Τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης , με τα οποία αποσκοπούμε στην ευαισθητοποίηση των παιδιών στα περιβαλλοντικά προβλήματα, ίσως θεωρηθούν από κάποιους ως προσπάθεια εξιλέωσής μας για   ό, τι κάναμε μέχρι τώρα , παραδεχόμενοι ταυτόχρονα και την ενοχή μας . Αν είναι έτσι , δικαιολογημένα θα μας κατηγορήσουν ως υποκριτές και ανάξιους να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων .Πρέπει να αναλάβουμε πρωτοβουλίες , να προχωρήσουμε και πιο πέρα με στόχους ξεκάθαρους, με συντονισμένες ενέργειες ,προτάσσοντας πολιτικές στις οποίες θα κυριαρχεί η προστασία του περιβάλλοντος , θέτοντας σε υποδεέστερη μοίρα τις οικονομικές παραμέτρους του προβλήματος, οι οποίες, δυστυχώς , ακόμη και σήμερα που τα μηνύματα είναι και πολλά , αλλά και ιδιαίτερα αποκαλυπτικά , εξακολουθούν να αποτελούν το γνώμονα με τον οποίο χαράσσουμε το μέλλον μας .