" Σιάτιστα "

Η Δημιουργία

 Τι ώθησε τους πρώτους οικιστές να έρθουν και να ριζώσουν σ' αυτό τον τόπο παραμένει άγνωστο. Ακόμη δε γνωρίζουμε με ακρίβεια την προέλευσή τους, ούτε το χρόνο ίδρυσης, ούτε την ετυμολογική ρίζα του ονόματος της πόλης. Υποθέσεις υπάρχουν πολλές. Φαίνεται πάντως πιο πιθανή η άποψη πως η Σιάτιστα είναι δημιούργημα των δύσκολων συνθηκών που επικράτησαν στον ελληνικό χώρο λίγο πριν και μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, καθώς κατά την ασταμάτητη  προέλαση των Οθωμανών, έποικοι από τα βάθη της Μ. Ασίας έρχονταν να εγκατασταθούν στις ελληνικές πεδιάδες, απωθώντας τους παλιούς χριστιανούς κατοίκους προς τα άγονα ορεινά μέρη. 

    Οι αρχικοί οικιστές, κάτοικοι  γειτονικών πεδινών χωριών και νομάδες ποιμένες, ίδρυσαν τις δύο συνοικίες που συναποτελούν τη Σιάτιστα: τη Γεράνεια πρώτα και τη Χώρα, το διοικητικό κέντρο, ύστερα. 

      Aργότερα, από τις πρώτες δεκαετίες του 17ου αιώνα, η οχυρή τοποθεσία της πόλης, που εξασφάλιζε σχετικά ελεύθερη ζωή, προσέλκυσε κι άλλους κατοίκους  από τις γειτονικές Ήπειρο και Θεσσαλία αλλά και από πιο απομακρυσμένες περιοχές,  Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, οι οποίοι επιζητούσαν καταφύγιο από τις διώξεις των Τούρκων και των Αλβανών. 

      Από τα μέσα του 17ου αιώνα  αρχίζει  η  μεγάλη οικονομική και πνευματική ανάπτυξη της πόλης  που θα διαρκέσει αδιάπτωτη ως τις αρχές του 19oυ αιώνα. 

 

Φωτογραφίες των δύο συνοικιών

   Γεράνεια                Χώρα       

       Χαρακτηριστικό το ποίημα του Γιάννη Τόζη που περιέχει πληροφοριακά στοιχεία για τους πληθυσμούς που εποίκισαν στη περιοχή που αποκαλούμε Σιάτιστα και τους λόγους που έγινε στο συγκεκριμένο μέρος.

Η  ΣΙΑΤΙΣΤΑ

Μεσ’ στο χορό που σέρνουνε με πόθο και καμάρι
κοπέλες, που διακρίθηκαν στη λεβεντιά και χάρη,
Είναι και μια λεβέντισσα πεντάμορφη πιασμένη
όπου τη λένε  Σιάτιστα, στον κόσμο ξακουσμένη!
Όχι·  δεν είν’ η Σιάτιστα απλώς παλικαρίσια,
που μια ζωή πολέμαε με λεβεντιά περίσσια,
κι ούτε ποτέ της δέχτηκε το γόνα της να κλίνει,
να προσκυνήσει Αγαρηνό  και σκλάβα του να γίνει.
Σκέφτηκε κάλλιο στα βουνά να πάει να κατοικήσει
σα σταυραϊτός στ’ αγριόβραχα ελεύθερη να ζήσει,
παρά στους κάμπους, και εκεί να είναι σκλαβωμένη.
Για δαύτο τώρα στα βουνά  τη  βλέπουμε χτισμένη.

Στα χρόνια του Σουλτάν Μουράτ του πρώτου, πέρα πέρα
οι Τούρκοι σαν κυρίεψαν τα μέρη μας μια μέρα,
ήρθαν απ’ το Ικόνιο «Κονιάροι» καραβάνια,
και στην κοιλάδα   κάθησαν που λέμε «Καραγιάννια».
Κι οι χριστιανοί τραβούσανε μεγάλη τυραννία,
τον εθνισμό τους θέλοντας να σώσουν και θρησκεία·
αφίσαν τα περίχωρα στους Τούρκους, τα γουρούνια,
και πάνε και σκαλώσανε ψηλά στα κορφοβούνια,
να ’χουν τη Σιάτιστα τρανό προπύργιο γι’ ακρίβεια·
και πρώτα πρώτα  εχτίσανε κάτι μικρά «καλύβια».
Μα όσο πέρναε ο καιρός, ωστόσο κι ολοένα
στη Σιάτιστα μετώκησαν πολλοί κι απ’ την Τσερβένα,
Πετρόβιο, Πέλκα, Γιάνκοβη, Σισάνι , Σαμαρίνα,
Παλιόκαστρο, Τσιρούσινο, Έξαρχο, Σαρακίνα….
Και λίγο πάλι αργότερα, λες κι ήτανε  γραμμένα,
στα χρόνια του Παπάζογλου, κι Ορλώφ τα   πικραμένα
μας ήρθανε στη Σιάτιστα και λίγοι Μωραΐτες,
καθώς κι από την Ήπειρο πολλοί Μοσχοπολίτες,
σαν χάλασε η Μοσχόπολη, το άγιο εκείνο δώμα,
εκεί που τότε ακμάζανε τα γράμματα. Κι ακόμα,
το Σούλι σα χαλάστηκε το δοξασμένο, τότες
στη Σιάτιστα μετώκησαν και κάμποσοι Σουλιώτες.
Κι όλοι μαζί τους ζούσανε μ’ αγάπη και μ’ ομόνοια
και της σκλαβιάς περνούσανε τα δύστυχα τα χρόνια…
…………………………

(Το ποίημα  αυτό του Γιάννη Τόζη πρωτοδημοσιεύτηκε στη συλλογή του «Αόρατες αναλαμπές» , Ν. Υόρκη 1918).