" Σιάτιστα "

Τοπική Ιστορία  1ο       Δημ. Σχ. Σιάτιστας

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ήθη και έθιμα, Παραδόσεις

Την παλιά ακμή και ευδαιμονία της Σιάτιστας μαρτυρεί και η φιλέορτη διάθεση των κατοίκων της. Από  τη διάθεση αυτή προέρχεται ένα πλήθος ωραίων εθίμων. Τα παλιά και γραφικά έθιμα της Σιάτιστας παραμένουν αμετάβλητα και συνεχίζονται ως σήμερα με την ίδια χαρούμενη διάθεση, πατροπαράδοτη ευγένεια και αρχοντιά.

Τα έθιμα του δωδεκαήμερου

Από τις αρχές του Δεκέμβρη ακούγονται στις γειτονιές οι παιδικές φωνές και τα κουδούνια που προτρέπουν με τραγούδια να αρχίσουν οι ετοιμασίες για τις γιορτές που πλησιάζουν. Στις 23 Δεκεμβρίου το βράδυ ανάβονται σε όλες τις γειτονιές και στις πλατείες μεγάλες φωτιές, οι κλαδαριές, και όλος ο κόσμος χορεύει γύρω απ’ αυτές με τη συνοδεία τοπικών μουσικών οργάνων.

Το ξημέρωμα της άλλης μέρας βρίσκει τα παιδιά να λένε τα κόλιαντα (κάλαντα). Παιδιά μικρά, μεγάλα κρατούν τη τζιουμάκα (ξύλινο σφυρί) και χτυπούν τις πόρτες των σπιτιών για να τους ανοίξουν οι νοικοκυρές και να τους δώσουν γλυκά, φρούτα ή ό,τι άλλο διαθέτει το κάθε νοικοκυριό για την περίσταση. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια το ζητούμενο είναι τα χρήματα, άλλα υπάρχουν ακόμη παιδιά που παραμένουν πιστά στο παλιό έθιμο.

Σε κάθε σπίτι λέγεται το τραγούδι που ταιριάζει . έτσι υπάρχει ειδικό τραγούδι για τους γέρους, τις νέες κοπέλες που βρίσκονται στην ηλικία του γάμου, για τους ξενιτεμένους, τους κτηνοτρόφους κ.λ.π.

 

Σε σπίτι που υπάρχει ηλικιωμένο ζευγάρι λένε:

Κόλιαντα μπάμπου μ κόλιαντα κι μένα ν’ κολιαντίνα.

Κι μένα την τρανήτερη κι τώρα κι από χρόνου.

Να ζήσεις χρόνους ικατό κι να τους απιράσεις.

Ν΄ασπρίσεις σαν τουν Έλυμπο σαν τ’ άσπρου περιστέρι.

Δυο περιστέρια μάλουναν κι πάλι αγαπιούνταν.

Ψηλά, ψηλά σηκώνονταν στουν ουρανό φιλιούνταν.

Κι σαν δεν έχεις κόλιαντα, δος μας ένα σιτζιούκι,

Νάνι καλό, νάνι χουντρό, νάνι ζαχαρουμένο.

Κι σαν δεν έχεις κι σιτζιούκι, δος μας ένα κορίτσι.

Κι τι του θέλεις γάιδαρε του ξένου του κορίτσι;

Να μ’ ρίχνει νιρό να νίβουμι, να μ’ στρώναι να πλαγιάζω.

Να το φιλώ να του τσιμπώ να μι ζισταίνει του βράδυ.

 

  

Τοπικές ενδυμασίες

 

Μπουμπουσιάρια

Την ημέρα των Θεοφανίων γίνεται μεγάλο ξεφάντωμα με τα καρναβάλια , τα λεγόμενα Μπουμπουσιάρια. Άντρες, γυναίκες και παιδιά κρύβονται κάτω από παλιά ρούχα και καλύπτοντας το πρόσωπο τους με τούλινα υφάσματα γίνονται μη αναγνωρίσιμοι. Έτσι μπορούν να διασκεδάσουν και να κάνουν οτιδήποτε θελήσουν χωρίς ενδοιασμούς και ενοχές, αφού εκείνη την ημέρα όλα επιτρέπονται.Συνήθως δημιουργούνται παρέες μεταμφιεσμένων, που η καθεμιά έχει τη δική της ομάδα παραδοσιακών μουσικών οργάνων. Το χαρακτηριστικό Σιατιστινό τραγούδι είναι ο Αη Βασιλιάτικος. Την παραμονή των Θεοφανίων όλες οι γυναίκες μεταμφιεσμένες μετέχουν στα ολονύκτια γλέντια που γίνονται στα σπίτια και στα  κέντρα της πόλης. Την ημέρα των Θεοφανίων πραγματοποιείται παρέλαση στον κεντρικό δρόμο που ξεκινάει από την πλατεία της Γεράνειας ( 4ης Νοεμβρίου ) και καταλήγει στην πλατεία της Χώρας ( Τρία πηγάδια ) όπου αρχίζει το γλέντι.

 

 Έθιμα της Αποκριάς

Το βράδυ της Αποκριάς οι άντρες επισκέπτονται τους γονείς, οι νύφες τα πεθερικά, τους κουμπάρους και τους άλλους συγγενείς, φιλώντας το χέρι, για να δείξουν σεβασμό και να ζητήσουν συγχώρεση, κατά το χριστιανικό έθιμο. Αργότερα όλα τα μέλη της οικογένειας συγκεντρώνονται γύρω από το τραπέζι και ο αρχηγός της οικογένειας κάνει το έθιμο του χάσκα. Κρεμάει δηλαδή σε ένα πλάστη ένα σκοινί, που στην απόληξη του έχει ένα βρασμένο αυγό. Το αυγό προσπαθεί κάθε μέλος της οικογένειας να το δαγκώσει, χωρίς να χρησιμοποιήσει τα χέρια του, προκαλώντας ο καθένας το γέλιο των άλλων. Την επόμενη μέρα, Καθαρή Δευτέρα, οι νοικοκυρές καθαρίζουν τα μαγειρικά σκεύη, για να μην έχουν υπολείμματα  και λίπη εν όψει της μεγάλης νηστείας της Σαρακοστής, ενώ τα μικρά παιδιά τρέχουν στην εξοχή να βρουν "φωλιές" και οι μεγάλοι γλεντούν, στο εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου.

Η γιορτή της Παναγίας ( 15 Αυγούστου )

Το Δεκαπενταύγουστο οι Σιατιστινοί δίνουν εξαιρετική σημασία στο γραφικό έθιμο των καβαλάρηδων, με κέντρο το μοναστήρι της Παναγίας Μικροκάστρου, που απέχει από τη Σιάτιστα 12 χιλιόμετρα. Την ημέρα εκείνη μεγάλες παρέες με στολισμένα άλογα πηγαίνουν στο μοναστήρι, για να προσευχηθούν και να ασπασθούν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Το μεσημέρι επιστρέφουν στην πόλη, όπου τους υποδέχονται οι αρχές και πολύς κόσμος. Ακολουθεί χορός και γλέντι μέχρι το πρωί.

Έθιμα υπάρχουν και για  άλλες εκδηλώσεις, όπως στη θεμελίωση καινούριου σπιτιού, κατά την κατασκευή στέγης, κατά τη στρατολόγηση των νέων κ.λ.π.

 

 Έθιμα του γάμου

Οι ετοιμασίες για το γάμο άρχιζαν στη Σιάτιστα, τα παλιά χρόνια, οκτώ μέρες πριν. Τα μάζια, τα προζύμια, το πλέξιμο της νύφης, το ξύρισμα του γαμπρού, το ζώσιμο, τα διάφορα τραγούδια και ο γάμος. Μετά τα στεφανώματα, γίνεται και σήμερα στις πλατείες της πόλης, ο " τρανός χορός " που παίρνουν μέρος όλοι οι καλεσμένοι με πρώτο τον πατέρα του γαμπρού. Ο τρανός χορός είναι ήρεμος και με συμμετρικές κινήσεις στην αρχή, ταχύς και πηδηχτός στο τέλος και εκφράζει τη λύπη των συγγενών της νύφης και τη χαρά των συγγενών του γαμπρού. Ο χορός αυτός καθιερώθηκε το έτος 1784 κατά την πρώτη επιδρομή των Τουρκαλβανών, τους οποίους απέκρουσαν 500 Σιατιστινοί, που συγκέντρωσε ο προεστός Λογοθέτης στο αρχοντικό της κυρα-Σανούκως.

Από τη Βικιπαίδεια,

την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια