" Σιάτιστα "

Τοπική Ιστορία  1ο       Δημ. Σχ. Σιάτιστας

 

 

 

 

 

Η Τοπωνυμία 

 

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια περιληπτική απόδοση εκτενούς άρθρου  του καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Νικολάου Ψημμένου με τίτλο: Το τοπωνύμιον «Σιάτιστα». Προσπάθεια ετυμολογήσεως, το οποίο δημοσιεύτηκε το 1972 στο Λεύκωμα του Συλλόγου Σιατιστέων Θεσσαλονίκης «Σιατιστέων Μνήμη». 

Στο πρώτο μέρος  του άρθρου αυτού  ο συντάκτης του παραθέτει   τα διάφορα τοπωνύμια που χρησιμοποιήθηκαν κατά καιρούς για την πόλη μας , δικαιολογεί  την καθιέρωσή τους και δίνει το χρόνο της ζωής τους / τη διάρκεια χρήσης τους. Βασική θέση του για την αιτιολόγηση του τοπωνυμίου είναι η άποψη ότι το όνομα της πόλης   εκφράζει  και το κύριο χαρακτηριστικό της  και  αλλαγή  του τοπωνυμίου σημαίνει και αλλαγή του χαρακτηριστικού της.

 

 

Κάντε Κλικ για να Εμφανίσετε το Κείμενο: Τα πρώτα Ονόματα…   Κάντε Κλικ για να Εμφανίσετε το Κείμενο: Προσπάθειες Ετυμολογήσεις…   Κάντε Κλικ για να Εμφανίσετε το Κείμενο: Η Άποψη του κ. Ψημμένου…

 

 

Προσπάθειες  ετυμολόγησης

 

Στο δεύτερο μέρος του άρθρου του ο κ. Ν. Ψημμένος παραθέτει  τις προσπάθειες  ετυμολόγησης του τοπωνυμίου Σιάτιστα. Τις αναφέρει και τις ελέγχει με βάση νόμους  της Γλωσσολογίας αλλά και με τα στοιχεία της ιστορικής πραγματικότητας, για να καταλήξει στο ότι δεν μπορεί να ευσταθούν. Εμείς παραθέτουμε μόνο τις προτεινόμενες  ετυμολογήσεις και αποφεύγουμε να μπούμε στη διαδικασία του ελέγχου, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν ίσως  δύσκολο και κουραστικό.

α΄.  Ο Γάλλος περιηγητής Pouqueville  το 1806 - με βάση προφορικές αφηγήσεις των κατοίκων -  ερμηνεύει το όνομα Σιάτιστα από τη συγχώνευση  δυο λέξεων: της τουρκικής chatir (= σιατήρ = σκηνή, τσαντίρι) και της ελληνοβλάχικης tiritza (=τύριζα, από το ελληνικό τυρός). Το Σιάτηρτυρίτσα γίνεται Σιατυρίτσα  --  Σιάτιτσα  -- Σιάτιστα με μια σειρά φωνητικές μεταβολές,   οι οποίες  όμως δεν  ευσταθούν επιστημονικά ,  γι’ αυτό και η ετυμολόγηση αυτή  απορρίπτεται.
 

β΄.  Άλλοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από το σλαβικό ρήμα setsiam (=χωρίζω). Από το θέμα του setsi- και την κατάληξη - sta  προήλθε η λέξη Σέτσιστα και με μετατροπή, από τους Τούρκους, του ε σε α     έγινε Σάτσιστα , έπειτα Σιάτιστα.
Η πρόταση απορρίπτεται, γιατί μια τέτοια μετατροπή δεν μπορούσε να προέλθει από τους Τούρκους αλλά από τους Σιατιστινούς που το χρησιμοποιούσαν  και  μάλιστα Σιατιστινούς που ήταν εγκατεστημένοι σε  σλαβικές περιοχές. Και  αν προερχόταν από αυτούς, δεν μπορούσε να συμβεί αυτή  η μετατροπή του ε σε α , γιατί από άποψη γλωσσική δε συμβαίνει στη γλώσσα μας και για διάφορους λόγους, όπως  μας λέει η επιστήμη της γλωσσολογίας.

γ΄. Μια άλλη άποψη υποστηρίζει ότι η λέξη έχει σχέση με το λατινικό sitis=δίψα, που το πήραν οι Βλάχοι και το πρόφεραν ως siati . Με την προσθήκη της κατάληξης -στα  έχουμε το τοπωνύμιο Σιάτιστα, που πράγματι δίνει και το γνώρισμα της πόλης, την έλλειψη νερού. Η αντίρρηση του συντάκτη του άρθρου προέρχεται κύρια από το: « γιατί δεν χρησιμοποίησαν εξ αρχής αυτή την ονομασία της  πόλης  εκείνοι που τη δημιούργησαν (δηλ. οι  ποιμένες - βλάχοι) παρά χρησιμοποιήθηκε τον 17ο  αι , όταν υπερείχε το ελληνικό στοιχείο»;

δ΄. Άλλη εκδοχή θέλει να  προέρχεται από το τουρκικό Set (=οχυρό)  και την κατάληξη –ιστα Το Σέτιστα με μετατροπή του ε σε α  έγινε Σάτιστα, έπειτα με ανάπτυξη ενός  ι, Σιάτιστα. Η πόλη πράγματι είναι φυσικά  οχυρωμένη από τη θέση της, αλλά αυτό οι Τούρκοι το κατάλαβαν πολύ αργότερα (τέλη του 18ου αι), όταν η πόλη αντιστάθηκε στις τουρκαλβανικές επιδρομές,  αλλά  ήδη τότε η πόλη ονομαζόταν Σιάτιστα

ε΄. Μια άλλη εκδοχή θέλει  το τοπωνύμιο να προέρχεται από τη λέξη «στάσις», μάλιστα από το ασθενές θέμα του ρήματος ίστημι = στέκομαι  (Στα+τ+ιστα    και με σχετικές μεταβολές έγινε Σάτιστα Σιάτιστα). Οι προτεινόμενες  όμως  μεταβολές και στην περίπτωση αυτή γλωσσολογικά δεν δικαιολογούνται και η πρόταση απορρίπτεται.

στ΄. Και η  λαϊκή ετυμολογική ερμηνεία από το ρήμα  σάστισα (σιάστισα, Σιάτιστα ) δε  θεωρείται σοβαρή.

 

   Κάντε Κλικ εδώ για να πάτε στην Πρώτη σελίδα.                                    Κάντε Κλικ εδώ για να πάτε στην Αρχή της σελίδας.        Κάντε Κλικ εδώ για να πάτε στην Προηγούμενη σελίδα.         Κάντε Κλικ εδώ για να πάτε στην Επόμενη σελίδα.